Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne na veel speculatie daadwerkelijk binnen. Rusland was voorafgaand aan de inval maandenlang bezig geweest met troepenopbouw en had verwacht Oekraïne binnen een paar dagen op de knieën te krijgen. De oorlog is nu echter al een paar maanden bezig en in Oekraïne wordt nog altijd hard teruggevochten. Gedurende de oorlog is Rusland er herhaaldelijk van beschuldigd oorlogsmisdrijven te plegen tegen de Oekraïense bevolking. Deze beschuldigingen werden gedaan door onder andere de Amerikaanse president Joe Biden en de Canadese premier Justin Trudeau. Ook de Verenigde Naties stelt dat niet meer van toeval is te spreken en dat dus sprake is van oorlogsmisdaden.
Wat zijn oorlogsmisdaden?
Men spreekt van een oorlogsmisdaad als de wetten en gebruiken van een oorlog worden geschonden. In deze wetten en gebruiken is bepaald hoe geweld mag worden ingezet gedurende een oorlog met als doel het beschermen van personen die niet zelf meedoen aan de oorlog, zoals burgers. Oorlogsmisdaden zijn internationale misdrijven gezien zij het internationale recht schenden. Onder oorlogsmisdaden vallen verschillende handelingen. Dit zijn onder andere: verkrachting, plunderingen, het doden van burgers en het doden van krijgsgevangenen zonder enige vorm van een eerlijk proces gedurende de oorlog.
Schade
Volgens cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie zijn ruim 6 miljoen mensen Oekraïne ontvlucht sinds het begin van de oorlog. 90% van deze vluchtelingen bestaat uit vrouwen en kinderen. De oorlog heeft tevens ruim 3000 Oekraïense burgers het leven gekost.
Michelle Bachelet, de hoge commissaris voor de mensenrechten van de Verenigde Naties stelt dat het Russische leger geen onderscheid maakt tussen militaire en burgerdoeleinden. Ze stelt dat de Russische troepen willekeurige bombardementen en beschietingen hebben uitgevoerd op bewoonde gebieden en daarbij burgers hebben gedood. Ook de verwoestende aanvallen op ziekenhuizen, scholen en andere civiele infrastructuren kunnen worden aangemerkt als oorlogsmisdaden.
In steden als Marioepol, die momenteel zwaar zijn bezet door Russische troepen, is het lastig om de omvang van de oorlogsmisdaden te bepalen. In de stad Boetsja waar de Russen inmiddels zijn verdreven is dit wel mogelijk en is gebleken dat de schade enorm is. Er zijn 320 lijken gevonden en volgens de burgemeester van de stad had ongeveer 90% van de omgekomen burgers schotwonden.
Naast burgerdoden worden de Russische troepen ook beschuldigd van verkrachting en plundering. Honderden lichamen zijn nu geborgen voor forensisch onderzoek om ook de Russische soldaten voor verkrachting te kunnen vervolgen.
Vervolging
De eerste Russische militair wordt momenteel al vervolgd voor het plegen van een oorlogsmisdaad. De militair betreft een 21-jarige Sergeant. Hij wordt ervan verdacht op 28 februari 2022 een onbewapende burger die aan het fietsen was te hebben neergeschoten. De sergeant heeft het 62-jarige slachtoffer vervolgens dood achtergelaten aan de kant van de weg. De sergeant zit momenteel in voorarrest in Oekraïne, waar hem een gevangenisstraf van tien tot vijftien jaar boven het hoofd hangt.
Ondertussen wordt in Oekraïne zowel door het land zelf als door internationale onderzoekers hard gewerkt om nog meer Russische militairen te vervolgen. In gebieden waar Russische troepen zich hebben teruggetrokken worden zo veel mogelijk bewijsstukken verzameld om zo veel mogelijk Russische militairen terecht te laten staan voor hun daden.
Naast de militairen die de handelingen hebben verricht, kunnen ook de leidinggevenden worden vervolgd voor de oorlogsmisdaden. Dit komt door de zogenoemde commandoverantwoordelijkheid. Hogere officieren kunnen veroordeeld worden wanneer er voldoende bewijs is dat zij de bevelen hebben gegeven tot het plegen van oorlogsmisdaden. Zij kunnen ook worden vervolgd als zij op de hoogte waren van geplande oorlogsmisdaden en hier niks tegen hebben gedaan.
Bewijsstukken
Het aantal mensenrechtenorganisaties dat komt met rapporten over Russische oorlogsmisdrijven neemt alsmaar toe. Er zijn verschillende manieren om oorlogsmisdaden te verifiëren. Momenteel ligt er veel focus op het verzamelen van getuigen- en slachtofferverklaringen. Onder andere het Crisis Response-team van Amnesty International is hier veel mee bezig. In de afgelopen weken hebben zij een verslag gepubliceerd waarin zij meer dan twintig mensen hebben geïnterviewd uit dorpen en steden rondom Kiev. De mensen hebben getuigenverklaringen afgelegd over moorden, geweld en intimidatie door Russische militaire.
De getuigenverklaringen worden aangevuld met satellietbeelden en foto- en videomateriaal. Ook worden verschillende onderzoeken uitgevoerd op de lichamen van omgekomen slachtoffers. Daarnaast wordt gepoogd zoveel mogelijk schriftelijke bewijsstukken te verzamelen uit de gebieden waar de Russen zich hebben teruggetrokken, zoals militaire documenten. Er zal echter nog behoorlijk wat tijd overheen gaan voordat deze bewijsstukken ook effectief gebruikt kunnen worden voor vervolging. Alle bewijsstukken moeten worden geverifieerd en er moet bepaald worden wat de waarde van dit bewijs is. Zelfs dan is het nog niet zeker of dit voldoende gaat zijn voor individuele veroordelingen.
Bronnen:
https://www.om.nl/onderwerpen/internationale-misdrijven/uitleg#:~:text=Oorlogsmisdrijven%20zijn%20schendingen%20van%20de,aan%20een%20oorlog%20te%20beschermen.
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/vn-zijn-zeker-van-oorlogsmisdaden-door-rusland-dat-ook-heel-zuid-oekraine-op-het-oog-heeft~b61b75f4/
https://www.knack.be/nieuws/wereld/5-vragen-over-oorlogsmisdaden-in-oekraine/
https://www.hln.be/buitenland/de-oorlogsmisdaden-van-rusland-de-gruwel-die-de-voorbije-dagen-aan-het-licht-kwam-nu-troepen-zich-terugtrekken~a1fe4b0b/
https://www.nu.nl/spanningen-oekraine/6200459/nieuw-bewijs-voor-russische-oorlogsmisdaden-blijft-zich-aandienen.html
https://www.ad.nl/buitenland/onderschepte-berichten-russen-wijzen-op-oorlogsmisdaden-maak-ze-allemaal-kapot~afd4f59b/
https://www.nu.nl/spanningen-oekraine/6200249/oekraine-vervolgt-eerste-russische-militair-voor-oorlogsmisdaden.html