De Olympische Winterspelen van 2022 zijn net achter de rug. Voor Nederland was het een feest, met veel gouden medailles bij de schaatsers, drie olympische records en Ireen Wüst die de eerste atleet werd die op 5 achtereenvolgende Olympische Winterspelen een gouden plak wist te behalen. Voor Israël hebben de Olympische Spelen echter iedere editie een zwart randje. Tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München werden 11 leden van de Israëlische olympische ploeg vermoord na een urenlange gijzeling door leden van de Palestijnse terreurbeweging ‘Zwarte September’.
Het was 5 september 1972. Een deel van de Israëlische olympiërs was die avond ervoor uit geweest en lag ’s ochtends vroeg vredig te slapen. Eén van hen, worstelscheidsrechter Yossef Gutfreund, wordt wakker wanneer hij hoort dat de deur wordt geopend met een gekopieerde sleutel en nog voordat hij bij de deur is ziet hij een groep gewapende mannen staan. Gutfreund roept naar zijn vrienden ‘’JONGENS, WEGWEZEN!’’ en gooit zijn volle 133 kilo tegen de deur aan om te proberen de mannen buiten te houden. Gewichtheffer Tuvia Sokolovsky waarschuwt hierop de overige Israëliërs. Sokolovsky en één ander konden ontsnappen, terwijl zeven anderen zich wisten te verstoppen. Worstelcoach Moshe Weinberg viel een aantal gijzelnemers aan, waardoor een van de worstelaars kon ontsnappen. Na deze aanval werd Weinberg doodgeschoten; hij was hiermee de eerste fataliteit. Ook gewichtheffer Yossef Romano deed een poging om een van de gijzelnemers te verwonden, waarop ook hij werd doodgeschoten.
Om 5:00 ’s ochtends, een half uur nadat de gijzelnemers binnenstormden, werd Manfred Schreiber, hoofd van de politie in München, wakker gebeld. Tien minuten later arriveerde de eerste agent in het olympisch dorp en werd duidelijk wat de gijzelnemers willen. Israël moest 234 Palestijnse gevangenen vrijlaten en Duitsland twee gevangenen die samenwerken met Palestijnse terreurbewegingen. De Duitsers zouden tot 9:00 uur de tijd krijgen en daarna zou ieder uur een gijzelaar worden gedood. Weer een kwartier later arriveerde de tweede agent. Hierna kwam een van de gijzelnemers, Issa, naar buiten om met onderhandelaars te praten. Het lichaam van Moshe Weinberg werd naar buiten gesleept en het werd duidelijk dat zijn hele borstkas was doorzeefd door kogels.
Rond 7:15 kwamen de eerste berichten over de gijzeling naar buiten. Kort nadat in Duitsland een crisisoverleg had plaatsgevonden, liet Israël weten dat het niet zou onderhandelen. De Premier wilde zich niet laten afpersen door terroristen. Om 8:45 was hier nog steeds geen verandering in gekomen en over een kwartier zou de deadline verlopen. Om die reden probeerde politiechef Schreiber gebruik te maken van een Egyptisch lid van het Olympisch Comité bij de onderhandelingen, in de hoop dat hij, als Arabier, het vertrouwen van de gijzelnemers kon winnen. Issa, de gijzelnemer die het woord voert, voelt dat de Duitsers wellicht van plan waren om hem te overmeesteren en liet zien dat hij een handgranaat in zijn hand heeft. “Als je me aanraakt, vliegen we allemaal de lucht in”, zei hij. Hij was wel bereid om de deadline te verschuiven naar 12:00.
Het programma voor die dag, met onder andere een volleybalwedstrijd en paardendressuur, gingen gewoon door. Pas om 11:00, toen duidelijk werd dat de onderhandelingen op niets uitliepen, werden de Spelen stilgelegd. De deadline werd verder verschoven, eerst naar 13:00, vervolgens naar 15:00 en uiteindelijk naar 17:00. Daarna was Issa de smoesjes van de Duitsers zat. De minister van Binnenlandse Zaken Genscher vertelt hem dat ze alle eisen die ingewilligd konden worden, hadden ingewilligd en dat ze bereid waren om naar andere eisen te luisteren. Issa liep hierop het appartement weer in voor overleg en kwam even later terug met gewijzigde plannen: de gijzelnemers wilden naar Caïro en binnen een uur moesten er twee vliegtuigen klaarstaan. De Duitsers gingen akkoord met één vliegtuig om 19:00 onder de voorwaarde dat ze met de gijzelaars mochten praten.
Om 17:05, ruim twaalf uur nadat de mannen het appartement binnendrongen, mochten Minister Genscher en burgemeester van het olympisch dorp Walter Tröger naar binnen. Toen de deur van het appartement openging, schrokken de mannen. De muren zaten vol kogelgaten en waren besmeurd met bloed en in de kamer lag het lichaam van Yossef Romano. De gijzelaars waren allemaal vastgebonden aan stoelen en bedden. Ze verklaarden dat ze bereid waren om in het vliegtuig te stappen, als hun veiligheid gegarandeerd kon worden. Hierop werden Genscher en Tröger weer naar buiten gebracht, waar zij geschokt tegen Schreiber zeggen: ‘’ze menen het echt’’.
Om 18:00 vond er een mislukte politieactie plaats. Een team van agenten stond te wachten op groen licht voor een bevrijdingsactie, toen Issa schreeuwend naar buiten kwam. Hij dreigde twee gijzelaars te vermoorden als de agenten zich niet terug zouden trekken. Onder aan de heuvel vlak buiten het olympisch dorp stonden enkele camera’s die de hele actie filmden, waardoor Issa alles op TV kon volgen.
Hoewel de deadline voor het vliegtuig om 19:00 was, stond er om 20:50 nog steeds geen vliegtuig paraat. Er zouden wel twee helikopters staan om hen naar het vliegtuig toe te brengen. Hiervoor moet eerst 200 meter gelopen worden en Issa wil deze route eerst inspecteren. Hier hadden de Duitsers niet op gerekend; in de parkeergarage waar de route doorheen liep stonden agenten opgesteld om de gijzelnemers te overmeesteren. Issa eiste daarom dat ze met de bus naar helikopters werden gebracht.
Het plan werd veranderd. Bewapende agenten, verkleed als personeel van het Lufthansa vliegtuig, zouden de terroristen overmeesteren zodra ze het vliegtuig in zouden gaan. Volgens agent Hohensinn was dit een zelfmoordactie. Het vliegtuig was volgetankt en de terroristen hadden granaten. Daarnaast hadden ze geen bescherming tegen kogels. De agenten stemden daarom of ze hiermee door wilden gaan. Iedereen stemde tegen en ze verlieten het toestel. De enige die de terroristen nog zouden kunnen stoppen, waren de vijf ‘sluipschutters’. Deze mannen waren hier echter helemaal niet voor opgeleid en hadden zelf ook geen bescherming.
Hier ontstond een probleem. Genscher en Tröger hadden verteld dat er vijf terroristen waren, waardoor er ook vijf sluipschutters waren. Toen zij echter het appartement uit kwamen, telden ze er geen vijf, maar acht. Dit betekende dus dat er te weinig sluipschutters waren vergeleken met de terroristen.
Zodra de gijzelaars en de gijzelnemers bij de helikopters aankwamen, stapte Issa uit om de helikopters te inspecteren. Daarna werd iedereen verdeeld over de twee helikopters en vertrokken ze naar het vliegveld. Hier kwam een tweede probleem naar voren. Het was 22:30, de lucht was donker. Er was geen verlichting, dus de sluitschutters konden helemaal niets zien.
Eenmaal op het vliegveld aangekomen, wilde Issa samen met een andere gijzelnemer, Nazzal, ook het vliegtuig inspecteren. Zij kregen echter het gevoel dat er iets mis was, dus renden ze schreeuwend terug naar de helikopters. Dit is het moment dat alles in een stroomversnelling kwam en de Duitsers begonnen te schieten.
Twee terroristen die de helikopters bewaakten, werden gedood. De Duitse helikopterpiloten renden weg. Nazzal werd ondertussen in zijn been geschoten, terwijl Issa zich met de vier overgebleven terroristen onder de helikopters verstopte. De agenten waren zo in paniek dat zij op alles schoten wat bewoog, ook op de helikopters waar de Israëlische gijzelaars op dat moment nog inzaten.
Rond 23:00 kwamen er geruchten naar buiten dat de gijzelaars zouden zijn bevrijd, maar dit was niet het geval. De strijd tussen de gijzelnemers en de politie was op dat moment nog in volle gang. Pas een uur later arriveerden er vier pantservoertuigen om de Duitsers te helpen in de strijd. Dit zorgde voor paniek bij de terroristen. Eén van hen begon daarom te schieten op vier van de gijzelaars, waarna hij een handgranaat naar de helikopter gooide. Een andere terrorist kwam onder een van de helikopters vandaan en schoot nog vier Israëliërs dood.
Nadat het vuurgevecht voorbij was, werd de schade duidelijk. Alle elf Israëliërs waren vermoord. Daarnaast zijn vijf terroristen dood, plus een Duitse agent. Drie terroristen wisten te ontsnappen maar werden vrijwel direct gepakt.
Het verhaal was hiermee nog niet helemaal afgelopen. Op 29 oktober, nog geen twee maanden na de aanslag, kaapten leden van ‘Zwarte September’ een Lufthansa vlucht om de vrijlating van de opgepakte terroristen te eisen. Duitsland werkte hieraan mee omdat ze nog steeds niet veroordeeld waren en ze graag van deze mannen af wilden. De Israëlische minister-president Golda Meïr gaf de geheime dienst opdracht om alle drie van deze mannen om te brengen. Dit lukte bij twee van hen. De laatste terrorist, Jamal al-Gashey, leeft nog steeds ergens ondergedoken in Afrika. Hij is nooit gestraft, net als het meesterbrein achter de operatie, Abu Daoud, die zelf niet aanwezig was bij de gijzeling.
Bronnen:
https://historianet.nl/misdaad/terrorisme/slachtpartij-op-de-olympische-spelen-van-munchen
https://anderetijden.nl/aflevering/585/Munchen-1972
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/gijzeling-tijdens-de-olympische-spelen-van-1972-in-munchen